معمولا بیماری خصیصه‌ای است که موجب هراس و نگرانی بیمار می‌گردد و چه بسا بیماری اندکی که برای بیمار بزرگ جلوه می‌کند و او را به دلهره می‌اندازد. از این رو، مطمئن ساختن بیمار از این که بیماری او خطرناک نیست و احساس درد امری طبیعی است، در تسکین او بسیار مفید واقع خواهد شد.
کم جلوه دادن بیماری
بنابراین، برخورد پرستار با بیمار باید به گونه‌ای باشد که نه تنها ترس از خطرناک بودن بیماری در دل بیمار نیفکند، بلکه بیماری او را ناچیز و زودگذر جلوه دهد. این نوع برخوردها به بیمار امید می‌بخشد و به بهبود او کمک می‌کند. در روایات آمده است که پیامبر گرامی‌اسلام (صلی الله علیه وآله و سلم)، پیامبر گرامی، علاوه بر ناچیز شمردن بیماری و امید دادن به زندگی و بهبود ارزش و آثار معنوی بیماری را هم به بیمار یادآوری می‌کردند و از این رهگذر، اسباب آرامش و تسکین او را فراهم می‌ساختند.
توجه دادن بیمار به ارزش و آثار معنوی بیماری، یکی دیگر از راه‌های امید بخشیدن و روحیه دادن به بیمار است. وقتی بیمار متوجه آثار ارزنده بیماری خود می‌شود و در می‌یابد که در برابر درد و رنجی که تحمل می‌کند، خداوند برکات معنوی خود را بر او نازل می‌کند، نور امید و خشنودی در دلش می‌درخشد و تحمل بیماری و درد و رنج برای او آسان می‌گردد و بسا که بیماری برایش گوارا جلوه می‌کند. بر این مبنا، پرستار می‌تواند از این طریق در روحیه دادن به بیمار نقش ارزنده‌ای ایفا کند.
برای روشن شدن پاره‌ای از آثار معنوی و ارزش بیماری به چند روایت بنگریم که با فراگیری و فهم معانی آسمانی آن‌ها می‌توانیم در روحیه دادن و امید بخشیدن به بیمار، بیش از پیش توفیق یابیم از امام رضا روایت شده است که فرمودند: بیماری برای انسآن‌های باایمان، پاک شدن از گناهان و رحمت است و برای کافران، عذاب و دوری از رحمت خداوند است. و البته بیماری همواره دامنگیر مؤمن است، تا جایی که گناهی برای او باقی نماند.»(1)
پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه وآله و سلم) فرمودند: «از جزع و بی تابی مؤمن از بیماری در شگفتم! اگر می‌دانست چه اجر و پاداشی در بیماری است، همانا دوست می‌داشت پیوسته بیمار باشد؛ تا با پروردگار خویش دیدار کند.» (2)
پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه وآله و سلم) فرمودند: «بیمار چهار ویژگی دارد: گناهی بر او نوشته نمی‌شود؛ خداوند به فرشته‌ای که بر او گمارده شده است فرمان می‌دهد که هر خیر و نیکی که در هنگام صحت و تندرستی انجام می‌داده است، برای او بنویسد؛ و آن بیماری به هر عضوی وارد شود اثر گناهان را از آن عضو خارج می‌کند؛ و بنابراین اگر در آن بیماری از دنیا برود، آمرزیده از دنیا رفته است و اگر زنده بماند، پاک و بدون گناه زندگی را از سر می‌گیرد.»(3)
امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: بیداری یک شب در بیماری‌ای که نصیب مؤمن شده است در ارزش همانند عبادت یک سال است.»(4)
از امام معصوم (علیه السلام) بیاموزیم که فرمودند: «مؤمن هر گاه به تب مبتلا گردد، گناهانش همچون برگ درخت فرو می‌ریزد. و هر زمان که در بستر بیماری ناله کند، ناله او تسبیح (سبحان الله گفتن) است، و فریادش تهلیل (لا اله الا الله گفتن) است و پهلو به پهلو شدنش در بستر بیماری همانند کسی است که با شمشیر خود در راه خدا جهاد می‌کند. بنابراین اگر به سلامت به جمع برادران مؤمن و دوستانش بازگردد و به بندگی خدا روی آورد از گناهان پاک شده است پس خوشا به حال او اگر در آن حال به گناه روی نیاورد و وای بر او اگر دوباره به گناه روی آورد. و عافیت و تندرستی در نزد ما اهل بیت از بیماری محبوبتر است.»(5)
توجه دادن به معنویات
تقویت روح معنوی بیمار در تسریع آرامش و بهبود او اهمیت بسیار دارد. از این رو، توجه دادن بیمار به معنویات و مهیا ساختن زمینه‌های ارتباط بیمار با خداوند دعا و توسل به اهل بیت (علیه السلام) امری لازم و ضروری است. اتصال به مبدأ فیض و اعتماد به قدرت بی کران خداوند و اعتقاد به شفا، تأمین کننده نیازهای بزرگ روحی و روانی بیماران است. هنگامی که بیمار به این باور رسید که همه چیز به اراده خداوند است، شفا از اوست و ابزار و افراد، همه اسباب مداوا هستند . چنان که برخی از روایات گویای این حقیقت است. توجه خود را از اسباب ظاهری به «مسبب الاسباب» معطوف می‌دارد که در پی آن جان و روانش را آرامشی فرا خواهد گرفت که با هیچ ابزاری نمی‌توان به آن دست یافت. پرستار با ایجاد فضای معنوی و توجه دادن بیمار به معنویت، ذکر، دعا، مناجات و توسل، می‌تواند روح نیاز به خدای بزرگ را در بیمار قوت بخشد. بیمار نیز بر اثر اتصال و پیوند با حضرت ربوبی، بذر امید و آرامش و بهبود را در خود بارور می‌سازد که حضرت موسی بن جعفر علیه السلام فرموده اند: هر دردی دعایی دارد که هر گاه آن دعا به بیمار الهام شود، خداوند به شفای او اذن می‌دهد. بیمار باید، با یاد و توسل به اهل بیت علیهم السلام صحت و شفای خود را طلب کند که از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است: یاد ما اهل بیت علیهم السلام شفای از تب، بیماری‌ها و تردید است(6)
پی‌نوشت‌ها:
1. بحارالأنوار، ج ۸۱، ص ۱۸۳.
2. بحارالأنوار، ج ۱۱، ص ۲۰۶
3. ثواب الأعمال، ص ۴۳۰ و بحارالأنوار، ج ۱۱، ص ۱۸۴.
4. بحارالأنوار، ج ۱۱، ص ۱۸۶
5. ثواب الأعمال، ص ۴۲۷ و بحارالأنوار، ج ۸۱، ص ۲۰۵.
6. بحارالأنوار، ج ۸۱، ص ۲۰۳
منبع: نگرش اسلامی به: فرهنگ پرستاری، اکبر اسدی، صص149-144، مرکز تحقیقات اسلامی جانبازان، قم، چاپ دوم، 1375